นับตั้งแต่อดีตสังคมไทยมีการใช้ชีวิตแบบครอบครัวขยาย ซึ่งส่วนใหญ่ประกอบด้วยคน 3 รุ่นอยู่รวมกันคือ รุ่นปู่ย่าตายาย รุ่นพ่อแม่ และรุ่นลูก หรือบางทีอาจมีรุ่นทวดและรุ่นหลานเหลนมาอยู่ด้วย ถ้าเราลองศึกษาบ้านเรือนไทยในสมัยก่อน จะพบว่ามักปลูกสร้างเป็นเรือนกลุ่ม โดยมีเรือนเฉพาะสำหรับสมาชิกของครอบครัวอยู่ต่างหาก แต่มีพื้นที่ส่วนกลางสำหรับใช้ทำกิจกรรมร่วมกัน

พอถึงยุคปัจจุบัน วัฒนธรรมการอยู่แบบครอบครัวขยายในสังคมไทยอาจเปลี่ยนแปลงไปบ้าง กลายเป็นการอยู่แบบครอบครัวเดี่ยวตามอย่างตะวันตกมากขึ้น แต่รูปแบบดั้งเดิมก็ยังไม่ถึงกับสูญสิ้นไป เราจึงขอพูดถึงประเด็นการอยู่แบบครอบครัวขยายกันสักครั้ง

รูปแบบที่พักอาศัยเกิดจากพฤติกรรมของสมาชิกแต่ละคน
การทำบ้านที่สมาชิกในครอบครัวประกอบด้วยคนหลายวัยควรคำนึงถึงพฤติกรรมของสมาชิกว่า แต่ละรุ่นแต่ละวัยมีพฤติกรรมอย่างไร เพื่อจะได้เตรียมการได้อย่างเหมาะสมทั้งในด้านประโยชน์ใช้สอยและให้เกิดปฏิสัมพันธ์อันอบอุ่นสืบไป เช่น คนรุ่นพ่อแม่เป็นวัยทำงาน น่าจะต้องการที่พักที่มีสิ่งอำนวยความสะดวกเหมาะกับสภาพชีวิตในปัจจุบัน คนรุ่นปู่ย่าตายายในวัยชรา ซึ่งสมรรถภาพทางร่างกายเริ่มเสื่อมถอย น่าจะจัดเตรียมที่พักที่ป้องกันอันตรายต่างๆที่อาจเกิดขึ้น ส่วนวัยลูกๆหลานๆ มักต้องการพื้นที่ที่แยกเป็นสัดส่วน มีความเป็นส่วนตัว เพื่อทำกิจกรรมตามประสา ขณะเดียวกันก็ยังต้องอยู่ในสายตาของผู้ปกครองด้วยเช่นกัน

สิ่งที่ควรจัดเตรียมในการทำบ้านผสานวัย
นอกจากพื้นที่ใช้สอยที่จำเป็นทั่วไปแล้ว ควรต้องคำนึงถึงสิ่งต่างๆดังต่อไปนี้

- รุ่นพ่อแม่ เป็นวัยทำงาน ควรมีห้องทำงานที่เอื้อต่อการนำงานกลับมาทำต่อที่บ้าน หรือห้องทำงานในลักษณะโฮมออฟฟิศที่มีระบบเทคโนโลยีสมัยใหม่รองรับ เช่น ระบบอินเทอร์เน็ต อุปกรณ์สื่อสาร โทรศัพท์ โทรสาร ส่วนสำคัญอีกประการซึ่งถือเป็นหัวใจของบ้านคือ ครัวและห้องรับประทานอาหารสำหรับแม่บ้าน ซึ่งควรรองรับความสะดวกสบายแบบสมัยใหม่เช่นกัน อาทิ มีการเตรียมพื้นที่สำหรับอุปกรณ์สมัยใหม่ อย่างเตาไฟฟ้า เครื่องดูดควัน เครื่องล้างจาน โต๊ะประกอบอาหาร

- รุ่นลูก เป็นวัยที่ต้องการความเป็นส่วนตัวสูง แต่การออกแบบพื้นที่ใช้สอยให้ครบครันก็อาจสิ้นเปลืองงบโดยใช่เหตุ ( หากเราไม่ใช่เศรษฐี ) ห้องทำงานหรือห้องอ่านหนังสือควรออกแบบให้ใช้งานได้พลิกแพลง เช่น อาจใช้เป็นห้องพักผ่อน-สังสรรค์ยามเพื่อนฝูงมาเยี่ยมเยือนได้ด้วย มีการเตรียมการรองรับเทคโนโลยีสมัยใหม่ เช่น ระบบอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงสำหรับศึกษาค้นคว้าข้อมูลข่าวสาร พื้นที่ส่วนตัวของวัยนี้ควรออกแบบให้อยู่ในโซนที่เป็นสัดส่วน แต่ไม่ควรอยู่ไกลหูไกลตาผู้ปกครองมากเกินไป เพราะอาจมีพฤติกรรมนอกลู่นอกทางได้

- รุ่นปู่ย่าตายาย ต้องคำนึงถึงความปลอดภัยในการใช้งานและสุขภาพเป็นพิเศษ ห้องนอนจึงควรมีการระบายอากาศที่ดี มีแสงสว่างพอเพียงทั้งแสงธรรมชาติและแสงประดิษฐ์ เพราะผู้สูงอายุมักมีสายตาฝ้าฟาง ห้องน้ำก็ออกแบบให้กว้างขวาง รองรับกรณีที่ต้องใช้รถเข็น โดยไม่ควรยกหรือลดระดับพื้น เพื่อป้องกันการสะดุดล้มและให้สะดวกต่อการเข็นรถเข้าออก ควรมีทางลาดสำหรับเข้าออกตัวบ้านแทนบันได วัสดุปูพื้นควรเป็นชนิดกันลื่นและควรมีระเบียงหรือชานนั่งเล่นที่สามารถมองเห็นหรือสังเกตความเป็นไปรอบบ้านได้อย่างทั่วถึง

พื้นที่ส่วนกลาง
เป็นพื้นที่ที่มีความสำคัญ สำหรับให้สมาชิกในครอบครัวใช้เป็นที่พบปะ ทำกิจกรรม หรือสังสรรค์ร่วมกัน ซึ่งอาจจะเป็นห้องรับประทานอาหาร ชาน ระเบียง โถงกลาง หรือส่วนนั่งเล่นพักผ่อนรวมก็ได้

เรื่อง : "ศุภวัฒน์ อริญชยวัฒน์"
ภาพ : คลังภาพบ้านและสวน
ภาพประกอบ : มาโนช กิติชีวัน
ที่มา : http://www.baanlaesuan.com/house_preview.aspx?articleId=2471